کد مطلب:24126 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:20

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

آيا نتيجه عبادت به خود انسان مربوط ميشود يا به خدا؟

در افكار عاميانه، حتي در ذهن بعضي از متفكران، در معناي عبادات و نتيجه آن، يك اشتباه بزرگي وجود دارد كه موجب محروميت خود و ديگران از عبادت ميشود. اين اشتباه مركب از دو عنصر است: عنصر يكمـ معناي عبادت. عنصر دوم ـ نتيجه عبادت. اشتباه در معناي عبادت چنين است كه گمان ميبرند عبادت عبارتست از مقداري الفاظ و حركاتي معين كه در شرايطي خاص و اوقاتي مشخصي بايد انجام بگيرد. اينان فكر نمي كنند كه آيا اين كارهاي ناچيز مخصوصاً در آن مواقع كه جنبه حرفه اي يا اعتيادي، يا ريائي به خود مي گيرند، ميتوانند هدف خلقت جهان هستي و انسان با آن همه عظمتها بوده باشند؟!! چگونه مي توان تصور كرد كه به كار افتادن گردونه هستي و ميليونها كهكشانها و كازارها و به وجود آمدن ميلياردها ميليارد حقائق و واقعيات با يك نظم بهت‎انگيز و ظهور انسان بر روي زمين با آنهمه ابعاد و استعدادها و عدالتها و تكاپوها و جريان لذائذ و آلام و ستم و جورهاي رقت انگيز و دانش و بينش و خوشي ها و عدالتها و آرمانها و هدف گيريهاي والا فقط و فقط براي اين بوده است كه عده اي معدود، الفاظ و حركات و سكنات ناچيزي را انجام بدهند كه يكصدم انگيزه هاي آنان، الهي واقعي نمي باشند!! عبادت كه در آيه
«وَ مَا خَلَقْتُ الجن و الْإنْسَ إلَّا لِيَعْبُدُونِ» [من جن و انس را نيافريدم، مگر اينكه مرا عبادت كنند.]
بطور صريح هدف آفرينش جن و انس معرفي شده است، آگاهي و گرايش به كمال مطلق است كه صفت خداوندي است. اين آگاهي و گرايش مي تواند همه روابط انسان را با همنوعان خود و با جهان و همه گفتار و كردار و فعاليتهاي مغزي و رواني آدمي را معناي عبادت ببخشد. اين بيت زير را دقت فرماييد:
چيست دين؟ برخاستن از روي خاك
تا كه آگه گردد از خود جان پاك

(اقبال لاهوري)
دوام اين آگاهي اساسيترين عامل كمال آدمي است، خواه در محراب عبادت باشد، خواه در ميدان جنگ با تبهكاران ضدّ انسان، چه در تفريح و خوشي هاي معقول باشد و چه در ناگواريها و تلاش براي نجات زندگي، خواه در خنده ها و خواه در گريه ها. آگاهي از جان پاك مغز عبادتست. اين اگاهي چه بطور آگاهانه و چه بطور ناآگاهانه و ارتكازي، همه لحظات عمر آدمي را كه در جريان قانون معقول حيات سپري مي شود، عبادت مي نمايد. بنابراين از ناچيزترين حركت علمي تا فوق دانشگاهها عبادت و جاهايي كه تكاپوي علمي در آنها صورت مي گيرد خود معبدي است. از ناچيزترين كاري كه براي آسايش مادي و معنوي انساني صورت مي گيرد، تا معظم ترين كارهاي عضلاني و فكري عبادت و كارگاهي كه كار در آن بوجود ميآيد، خود معبدي است. همچنين جايگاههايي كه براي رابطه مستقيم با خدا ساخته شده است، و مساجد ناميده مي شوند، همه اينها معابدي هستند كه كره خاكي ما را بصورت معبد كل يعني رصدگاهي كه براي نظاره و انجذاب به بينهايت نصب شده است، در آوردهاند. يك دانشآموز ابتدايي همان مقدار بفهمد كه براي آگاهي از واقعيت در كلاس درس حاضر شده است، مانند آن محقق بزرگ كه مشغول خواندن كتاب هستي براي شناخت راه «حيات معقول» است، دو ركوع انجام مي دهد: ركوع يكمـ خم شدن در حال نماز است. ركوع دومـ خم شدن بر روي كتاب است. چه شبيه است خيره شدن يك دانش پژوه به دهان استاد كه چه خبري از واقعيت براي او مي دهد، به خيره شدن يك نمازگذار راستين در نمازگاهش به عالم ملكوت. بنابراين، معناي عبادت خيلي والاتر از آن است كه عاميان گمان مي برند و خيلي بامعناتر از آن است كه متفكران سطح نگر و بيخبر از آب حيات جان آدمي مي پندارند.
عنصر دوم ـ اشتباه در نتيجه عبادتست. واقعاً گروه زيادي از مردم معمولي و حتي آنان كه تا حدودي علم و فضلي تحصيل كرده اند، گمان مي كنند كه عبادتي كه مردم انجام ميدهند، منفعتش به خدا مي رسد و خدا هم مانند انسانها سود ميخواهد و اين سود پاداشي است كه مردم در برابر كار خدا درباره خلقت به او مي پردازند!!! مسلم است كه اينان كلمه خدا را شنيدهاند و رابطه نامعقول اكثريت مردم را در گفتار و طرز تفكرات و اعمال با خدا، ملاك قرار داده، از عظمت و بينيازي مطلق او اطلاعي ندارند. اينان نمي دانند كه آن موجودي كه نياز به سود دارد، قطعاً ناقص است و نقص در هر شكل كه باشد با ذات خداوندي سازگار نيست، زيرا معناي كامل مطلق اينست كه هيچگونه نيازي نداشته باشد. حضرت سيدالشهدا (ع) در دعاي عرفه جمله اي دارد كه عرض مي كند: « خداوندا، تو بي نيازتر از آن هستي كه به خودت سودي برساني چگونه من ميتوانم سودي به تو برسانم! ولي چه ميتوان گفت كه خداي ساخته مغزهاي بشري مورد بحث بعضي از متفكران قرار مي گيرد و درباره چنين خداي موهوم به نفي و اثبات و ترديد ميپردازند!!

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 19
آيةالله محمدتقي جعفري